Кеңес Одағының Батыры. Халық Қаhарманы. Мемлекет қайраткері.
Сағадат Қожахметұлы Нұрмағамбетов. Кеңес Одағының Батыры. Халық Қаhарманы. Мемлекет қайраткері.
"Балалық шақ туралы естеліктер" бейнесі. 2014 ж.
САҒАДАТ ҚОЖАХМЕТҰЛЫ НҰРМАҒАМБЕТОВ
ҚР Тұңғыш Қорғаныс министрі, Кеңес Одағының батыры, Халық қаһарманы, армия генералы 1924 жылы 25 мамырда Ақмола облысы Ақкөл ауданы Қосым ауылында дүниеге келген.
ӨМІРБАЯНДЫҚ ҚҰЖАТТАР
Жеке құрамды есепке алу парағына қосымша 4 қыркүйек 1969 ж.
Өмірбаяндық анықтамасы (жеке қолы қойлған) 4 наурыз 1975 ж.
Өмірбаян (өз қолымен жазылған) 18 тамыз 1961 ж.
Кардрлік есепке алу жөніндегі жеке парағы 18 тамыз 1961 г.
Кардрлік есепке алу жөніндегі жеке парағы 18 тамыз 1961 ж.
Өмірбаян (өз қолымен жазылған) 18 тамыз 1961 ж.
Өмірбаяндық анықтамасы (жеке қолы қойлған) 4 наурыз 1975 ж.
Жеке құрамды есепке алу парағына қосымша 4 қыркүйек 1969 ж.
С. Нұрмағамбетов оқыған Қосым ауылының мектебі
Қосым ауылының көрінісі
Бала кезінен фото
Бала кезінен фото
Қосым ауылының көрінісі
С. Нұрмағамбетов оқыған Қосым ауылының мектебі
Ұлы Отан Соғысы
"Соғыс туралы естеліктер"бейнесі. 2014 ж.
С. Нұрмағамбетовтың портреті, [Москва қ.] 1945 ж.
1942
Қызыл Әскер қатарына шақырылды және Кушка қаласы 1-ші Түркістан пулемет училещісіне жолданды.
1943
Сәуірде оқуын бітіріп Ұлы Отан Соғысының майданына жіберілді.
1945
Мамыр айына дейін152-шіатқыштар полкінің 301-ші атқыштар девизиясының 5-ші соққы армиясының құрамында соғысты.
Краснодар өлкесін, Украинаны, Молдованы, Батыс Белоруссияны, Польшаны азат етуге қатысты. 1945 ж. 27 ақпанында «Польша аумағында жаудың нығайтылған қорғанысын бұзып өту кезінде қолбасшылықтың жауынгерлік тапсырмаларын үлгілі орындағаны, ерлік пен қаһармандық көрсеткені үшін» оған Кеңес Одағының Батыры атағы берілді (№5214 медалі).
Соғысты Берлинде аяқтады. Сағадат Нұрмағамбетовтың батальоны Гитлерлік рейх канцеляриясы ғимаратын басып алуға қатысты. Ұрыс қимылдары аяқталғаннан кейін Нұрмағамбетов басқарған батальонның жеке құрамы мемлекеттік маңызы бар маңызды нысандарды қорғау бойынша тапсырмаларды орындады.
Сағадат Нұрмағамбетов ерлігі мен батырлығы үшін 1945 ж. сәуірінде «Алтын Жұлдыз» екінші медаліне ұсынылды. Марапаттау қағазы 301-ші атқыштар Суворовтың ІІ даңқ Сталин девизиясының командирі, полковник В. Антоновпен келісілді және 1052-ші атқыштар полкінің командірі, Кеңес Одағының Батыры, полковник А. Пешковтің қолы қойылды.
С. Нұрмағамбетовтың портреті, [Москва қ.] 1945 ж.
301-ші атқыштар дивизиясының жауынгерлік жолы
301-ші атқыштар дивизиясының жауынгерлік жолы
5-ші соққы армиясының қолбасшысы армия генералы Э. Берзариннің С. Нұрмағамбетовке «Алтын Жұлдыз» Ленин орденін тапсыру кезі. [Москва қ.]. 6 наурыз 1945 ж.
Ауылдастарымен, бала күнгі достарымен. Қосым а., Аққөл ауданы, Ақмола обл. 1945 ж.
С. Нұрмағамбетов капитан М. Днишевпен. Берлин қ. 1945 ж.
ДОСААФ съезінде Қарағанды облысының делегациясы. 1 қатар солдан оңға: 2. Т. Бегельдинов, 6. С. Нұрмағамбетов. Алматы қ. 1958 ж.
5-ші соққы армиясының қолбасшысы армия генералы Э. Берзариннің С. Нұрмағамбетовке «Алтын Жұлдыз» Ленин орденін тапсыру кезі. [Москва қ.]. 6 наурыз 1945 ж.
С. Нұрмағамбетов капитан М. Днишевпен. Берлин қ. 1945 ж.
С. Нұрмағамбетов капитан М. Днишевпен. Берлин қ. 1945 ж.
ДОСААФ съезінде Қарағанды облысының делегациясы. 1 қатар солдан оңға: 2. Т. Бегельдинов, 6. С. Нұрмағамбетов. Алматы қ. 1958 ж.
Ауылдастарымен, бала күнгі достарымен. Қосым а., Аққөл ауданы, Ақмола облысы. 1945 ж.
5-ші соққы армиясының қолбасшысы армия генералы Э. Берзариннің С. Нұрмағамбетовке «Алтын Жұлдыз» Ленин орденін тапсыру кезі. [Москва қ.]. 6 наурыз 1945 ж.
5-ші соққы армиясының қолбасшысы армия генералы Э. Берзариннің С. Нұрмағамбетовке «Алтын Жұлдыз» Ленин орденін тапсыру кезі. [Москва қ.]. 6 наурыз 1945 ж.
Кеңес Одағының Батыры куәлігі 3 қараша 1947 ж.
"Алтын Жұлдыз" екінші медалінің Марапаттау парағы 8 мамыр 1945 ж.
"Кеңес Одағының Батыры" орденінің Марапаттау парағы 17 қаңтар 1945 ж.
КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығы 27 ақпан 1945 ж.
"Қызыл Жұлдыз" орденімен марапаттау парағы 28 қыркүйек 1943 ж.
Орта Азия әскери округінің әскерлеріне бұйрық 14 мамыр 1943 ж.
Жауынгерлік сипаттамалары 6 ақпан 1944 ж.
Жауынгерлік сипаттамалары 6 ақпан 1944 ж.
Орта Азия әскери округінің әскерлеріне бұйрық 14 мамыр 1943 ж.
"Қызыл Жұлдыз" орденімен марапаттау парағы 28 қыркүйек 1943 ж.
КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумның Жарлығы 27 ақпан 1945 ж.
Кеңес Одағының Батыры куәлігі 3 қараша 1947 ж.
"Кеңес Одағының Батыры" орденінің марапаттау парағы 17 қаңтар 1945 ж.
"Алтын Жұлдыз" екінші медалінің Марапаттау парағы 8 мамыр 1945 ж.
Кеңес Одағының Батыры — Кеңес Одағында 1934 – 1991 жылдары Отан үшін ерекше ерлік көрсеткен адамдарға берілген ең жоғары атақ. КСРО ОАК-нің 1934 жылғы 16 сәуірдегі қаулысы бойынша бекітілген. Кеңес Одағының Батыры атағы КСРО Жоғарғы Кеңесінің Президиумының Жарлығымен берілді. Кеңес одағының батыры атағы берілгендерге Ленин ордені, «Алтын Жұлдыз» медалі және КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының грамотасы тапсырылды.
Қызыл Жұлдыз ордені соғыс уақытында да, бейбіт уақытта да КСРО-ны қорғаудағы, мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі зор еңбегін марапаттау үшін тағайындалды. Қызыл Жұлдыз орденімен марапатталғандар: 1944 жылдың 4 маусымынан 1957 ж. 14 қыркүйегіне дейінгі кезеңде Қызыл Армия, Әскери-теңіз флоты, ішкі істер және мемлекеттік қауіпсіздік органдарындағы 15 жыл қызметі үшін «Қызыл Жұлдыз» орденімен марапатталды.
Қызыл жұлдыз ордені
Ленин ордені — КСРО Орталық Атқару Комитеті Төралқасының 1930 жылғы 6 сәуірдегі қаулысымен бекітілген Кеңестік Социалистік Республикалар Одағының ең жоғарғы мемлекеттік марапаты. Ленин ордені – революциялық қозғалыстағы, еңбек қызметіндегі, социалистік Отанды қорғаудағы, халықтар арасындағы достық пен ынтымақтастықты дамытудағы, бейбітшілікті нығайтудағы ерекше қызметтері және Кеңес мемлекеті және қоғам алдындағы басқа да аса көрнекті қызметтері үшін берілетін КСРО-ның жоғарғы марапаты.
Ленин ордені
«Ұлы Отан соғысындағы жеңіске 25 жыл» төсбелгісімен Ерлігі мен батылдығы үшін Ұлы Отан соғысының барлық тікелей қатысушыларына, социалистік елдердің әскери қызметкерлеріне, сондай-ақ КСРО 1970 жылы 8 мамырда Жеңіс күнін тойлайу үшін келген келген бауырлас елдердің әскери делегацияларының басшыларына берілді.
ҰОС Жеңіске 25 жыл белгісі
«Ұлы Отан соғысындағы жеңіске 25 жыл» төсбелгісімен Ерлігі мен батылдығы үшін Ұлы Отан соғысының барлық тікелей қатысушыларына, социалистік елдердің әскери қызметкерлеріне, сондай-ақ КСРО 1970 жылы 8 мамырда Жеңіс күнін тойлайу үшін келген келген бауырлас елдердің әскери делегацияларының басшыларына берілді.
Қызыл Ту ордені алғашқы кеңестік әскери орден. 1918 жылы 16 қыркүйекте Ресейдегі Азаматтық соғыс кезінде Бүкілресейлік Орталық Атқару комитеті бұйрығымен құрылды. 1930 жылы Ленин ордені құрылғанға дейін Кеңес одағы, Кеңестік Ресейдің ең жоғары наградасы болды. Ұрыс алаңында көрсеткен ерен ерлігі үшін, батылдығы үшін жеке тұлғалар, сондай-ақ әскери бөлiмдер, қалалар, кемелер, саяси және қоғамдық ұйымдар, мемлекеттік кәсіпорындар марапатталды. Кейінгі жылдары, Ұлы Жеңістің жиырмасыншы және отызыншы жылдығына орай, соғысқа қатыспаған адамдар да марапатталынды.
Қызыл Ту ордені
Отан соғысы ордені — КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «I және II дәрежелі Отан соғысы орденін белгілеу туралы» 1942 ж. 20 мамырдағы Жарлығымен белгіленген КСРО ордені.
Ұлы Отан Соғысының 2-ші дәрежелі ордені
«Құрмет» орденi — 1993 жылы құрылған Қазақстан Республикасының ордені. «Құрмет» орденімен азаматтар экономиканы, әлеуметтік саланы, ғылым мен мәдениетті, білім беруді дамытудағы сіңірген еңбегі, мемлекеттік органдардағы үлгілі қызметі және белсенді қоғамдық қызметі үшін марапатталады.
Құрмет ордені
Еңбек Қызыл Туы ордені (Орден Трудового Красного Знамени) — еңбегі үшін берілген КСРО-ның азаматтық марапаты. 1928 жылы 7 қыркүйекте Орталық Атқару Комитеті мен КСРО Халық Комиссарлары Кеңесінің Жарлығымен құрылған.
«Халық қаһарманы» атағы – Қазақстан Республикасындағы «Алтын Қыран» ордені және «Қазақстанның Еңбек Ері» атағымен бірге жоғары дәрежелі ерекшелік белгісі. «Халық қаһарманы» атағы Қазақстан Республикасына сiңiрген аса үздiк еңбегi, оның бостандығы мен тәуелсiздiгi жолындағы жауынгерлiк ерлiктерi үшiн берiледi. «Халық қаhарманы» атағына ие болған адамдарға айрықша ерекшелiк белгiсi – Алтын жұлдыз және «Отан» ордені тапсырылады.
Халық қаһарманы атағы
«Гвардия» төсбелгісі 1942 жылы 21 мамырда КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «Қызыл Армия мен Әскери-теңіз күштерінің гвардиялық бөлімдері мен құрамаларының әскери қызметшілеріне гвардиялық әскери атақтарды енгізу туралы» Жарлығымен белгіленді. «Гвардия» төсбелгісі КСРО Қарулы Күштерінің Гвардия болып өзгертілген әскери бөлімдерінің, құрамаларының және бірлестіктерінің әскери қызметшілеріне беріліп, оның бейнесі де осы бөлімшелердің баннерлеріне ілінді.
Гвардия төсбелгі
СОҒЫСТАН КЕЙІНГІ КЕЗЕҢ
1945 - 1946
Степной әскери округінің жоғары оқу орындары бөлімінің инспекторы
1946 - 1949
М.В. Фрунзе атындағы Әскери академиясында оқыды
1950 - 1958
Түркістан әскери округі штабының жедел бөлімінің аға офицері;
Түркістан әскери округінің 203-ші мотоатқыштар девизиясының 31-ші мотоатқыштар полкінің – мотоатқыштар полкінің командирі;
Түркістан әскери округінің 203-ші мотоатқыштар девизиясының – мотоатқыштар девизия штабының бастығы.
1961 - 1984
ҚазКСР Азаматтық қорғаныс штабының бастығы (Алматы қ.);
Орта Азия әскери округінің әскер қолбасшысының орынбасары;
Орта Азия әскери округінің Әскери кеңесінің мүшесі;
КСРО ҚК Оңтүстік әскери тобының әскер қолбасшысының бірінші орынбасары (Венгрия);
Орта Азия әскери округінің әскер қолбасшысының орынбасары.
1989
Орта Азия әскери округі таралғаннан кейін әскери қызметте болу шекті жасына байланысты отставкаға кетті және Қазақ республикалық соғыс, еңбек және Қарулы Күштер ардагерлер кеңесінің төрағасы және бір мезгілде Қазақ КСР Жоғары Кеңес Қарулы Күштер ардагерлері мен мүгедектер мәселелері бойынша Комитетінің төрағасы болды.
АРХИВТІК ҚҰЖАТТАР
(Толық тізім емес)
С. Нұрмағамбетовтың әскери жолдастары П. Тронькина, Б. Костенко, В. Слюсар, С. Сакирскийдің Запорожск қ. 301-атқыштар девизиясының Әскер даңқ мұражайына жеке құжаттарын және іскери кийімдерін экспонат ретінде сыйға тарту туралы хаты. 1986 ж.
РФ ҚР Елшісі В. Долговтың С. Нұрмағамбетовке Жеңіс Күнімен құттықтау хаты. 8 мамыр 1996ж.
Майдангер А. Павловскийдің С. Нұрмағамбетовке әскери достарын еске алу туралы хаты. 26 маусым 1981 ж.
ҚР Парламенті Сенатының Төрағасы Қ.К. Тоқаевтың С. Нұрмағамбетовке Ұлы Жеңістің 63 жылдығымен құттықтауы. 2010 ж.
ҚР Мемлекеттік хатшысы-Сыртқы істер министрі Қ.К. Тоқаевтың С. Нұрмағамбетовке Ұлы Жеңіс күнімен құттықтауы. 9 мамыр 2003 ж.
КСРО Қорғаныс министрі Д. Язовтың С. Нұрмағамбетовке кеңес халқының Ұлы Отан соғысындағы Ұлы Жеңісінің 45 жылдығымен құттықтау хаты. 1990 ж.
КСРО Қорғаныс министрінің бірінші орынбасары-қарулы күштері бас штабының басшысы, армия генералы В. Куликовтың С. Нұрмағамбетовке генерал-лейтенант атағын алуымен құттықтау хаты. қараша 1972 ж.
Кеңес одағының маршалы В.Чуйковтың С. Нұрмағамбетовке генерал-майор әскери атағын алуымен құттықтау хаты. 16 сәуір 1964 ж.
Кеңес одағының маршалы, КСРО Қорғаныс министрі Р. Малиновскийдің С. Нұрмағамбетовке генерал-майор әскери атағын алуымен құттықтау хаты. 16 сәуір 1964 ж.
Мектеп оқушыларының С. Нұрмағамбетовке жолдаған хаттары.
Кеңес одағының маршалы, КСРО Қорғаныс министрі Р. Малиновскийдің С. Нұрмағамбетовке генерал-майор әскери атағын алуымен құттықтау хаты. 16 сәуір 1964 ж.
КСРО Қорғаныс министрінің бірінші орынбасары-қарулы күштері бас штабының басшысы, армия генералы В. Куликовтың С. Нұрмағамбетовке генерал-лейтенант атағын алуымен құттықтау хаты. қараша 1972 ж.
КСРО Қорғаныс министрі Д. Язовтың С. Нұрмағамбетовке кеңес халқының Ұлы Отан соғысындағы Ұлы Жеңісінің 45 жылдығымен құттықтау хаты. 1990 ж.
Кеңес одағының маршалы В.Чуйковтың С. Нұрмағамбетовке генерал-майор әскери атағын алуымен құттықтау хаты. 16 сәуір 1964 ж.
КСРО Қорғаныс министрінің бірінші орынбасары-қарулы күштері бас штабының басшысы, армия генералы В. Куликовтың С. Нұрмағамбетовке генерал-лейтенант атағын алуымен құттықтау хаты. қараша 1972 ж.
РФ ҚР Елшісі В. Долговтың С. Нұрмағамбетовке Жеңіс Күнімен құттықтау хаты. 8 мамыр 1996 ж.
КСРО Қорғаныс министрі Д. Язовтың С. Нұрмағамбетовке кеңес халқының Ұлы Отан соғысындағы Ұлы Жеңісінің 45 жылдығымен құттықтау хаты. 25 мая 1984 г.
Кеңес одағының маршалы, КСРО Қорғаныс министрі Р. Малиновскийдің С. Нұрмағамбетовке генерал-майор әскери атағын алуымен құттықтау хаты. 16 сәуір 1964 ж.
ҚР Мемлекеттік хатшысы-Сыртқы істер министрі Қ.К. Тоқаевтың С. Нұрмағамбетовке Ұлы Жеңіс күнімен құттықтауы. 9 мамыр 2003 ж.
Мектеп оқушыларының С. Нұрмағамбетовке жолдаған хаттары.
С. Нұрмағамбетовтың әскери жолдастары П. Тронькина, Б. Костенко, В. Слюсар, С. Сакирскийдің Запорожск қ. 301-атқыштар девизиясының Әскер даңқ мұражайына жеке құжаттарын және іскери кийімдерін экспонат ретінде сыйға тарту туралы хаты. 1986 ж.
ҚР Парламенті Сенатының Төрағасы Қ.К. Тоқаевтың С. Нұрмағамбетовке Ұлы Жеңістің 63 жылдығымен құттықтауы. 2010 ж.
Майдангер А. Павловскийдің С. Нұрмағамбетовке әскери достарын еске алу туралы хаты. 26 маусым 1981 ж.
Әскери бөлімдерінің бірінде жеке құрамның оқу жаттығу кезінде. Алматы қ. 1975 ж.
Соғыс ардагерлерінің конференциясына қатысушылар. Солдан оңға қарай отырғандар: 1. Генерал, Кеңес Одағының Батыры С. Хлебников. 2. Маршал, Кеңес Одағының екі мәрте Батыры В. Тимошенко. 3. Әскери дәрігер А. Қарсыбаева. 4. Генерал, Кеңес Одағының Батыры К. Белоногов. Солдан оңға қарай тұрғандар: 2. Д. Снегин, 5. Қазақстанның Халық қаһарманы, жазушы Қ. Қайсенов. 6. С. Нұрмағамбетов. 7. Әскери ұшқыш, Кеңес Одағының Батыры А. Мересьев. Мәскеу қ., 1964 ж.
С. Нұрмағамбетовтың портреті – генерал-майор, Қызыл Ту Орта Азия әскери округі қолбасшысының орынбасары, ҚазКСРО Жоғары кеңесінің депутаты, Алматы қ. 1974 ж.
С. Нұрмағамбетов ардагерлермен. Алматы қ. 1977 ж.
Соғыс ардагерлерінің конференциясына қатысушылар. Солдан оңға қарай отырғандар: 1. Генерал, Кеңес Одағының Батыры С. Хлебников. 2. Маршал, Кеңес Одағының екі мәрте Батыры В. Тимошенко. 3. Әскери дәрігер А. Қарсыбаева. 4. Генерал, Кеңес Одағының Батыры К. Белоногов. Солдан оңға қарай тұрғандар: 2. Д. Снегин, 5. Қазақстанның Халық қаһарманы, жазушы Қ. Қайсенов. 6. С. Нұрмағамбетов. 7. Әскери ұшқыш, Кеңес Одағының Батыры А. Мересьев. Мәскеу қ., 1964 ж.
Соғыс ардагерлерінің конференциясына қатысушылар. Солдан оңға қарай отырғандар: 1. Генерал, Кеңес Одағының Батыры С. Хлебников. 2. Маршал, Кеңес Одағының екі мәрте Батыры В. Тимошенко. 3. Әскери дәрігер А. Қарсыбаева. 4. Генерал, Кеңес Одағының Батыры К. Белоногов. Солдан оңға қарай тұрғандар: 2. Д. Снегин, 5. Қазақстанның Халық қаһарманы, жазушы Қ. Қайсенов. 6. С. Нұрмағамбетов. 7. Әскери ұшқыш, Кеңес Одағының Батыры А. Мересьев. Мәскеу қ., 1964 ж.
Әскери бөлімдерінің бірінде жеке құрамның оқу жаттығу кезінде. Алматы қ. 1975 ж.
Соғыс ардагерлерінің конференциясына қатысушылар. Солдан оңға қарай отырғандар: 1. Генерал, Кеңес Одағының Батыры С. Хлебников. 2. Маршал, Кеңес Одағының екі мәрте Батыры В. Тимошенко. 3. Әскери дәрігер А. Қарсыбаева. 4. Генерал, Кеңес Одағының Батыры К. Белоногов. Солдан оңға қарай тұрғандар: 2. Д. Снегин, 5. Қазақстанның Халық қаһарманы, жазушы Қ. Қайсенов. 6. С. Нұрмағамбетов. 7. Әскери ұшқыш, Кеңес Одағының Батыры А. Мересьев. Мәскеу қ., 1964 ж.
С. Нұрмағамбетовтың портреті – генерал-майор, Қызыл Ту Орта Азия әскери округі қолбасшысының орынбасары, ҚазКСРО Жоғары кеңесінің депутаты, Алматы қ. 1974 ж.
С. Нұрмағамбетов ардагерлермен. Алматы қ. 1977 ж.
"Мәскеудегі Жеңіс шеруі" фильмінің кадрлары. 2014 ж.
«Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің пайда болуы және қалыптасуы»
"Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің пайда болуы мен қалыптасуы" естеліктері. 2014 ж.
1991
1991 ж. қазан айында Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен қайтадан әскери қызметке шақырылып Мемлекеттік қорғаныс комитетінің төрағасы болып тағайындалды.
1992 - 1993
Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрі болып тағайындалды. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде оған генерал-полковник (7 мамыр 1992 ж.) және армия генералы (5 мамыр 1993 ж.) әскери атақтары берілді.
1994
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен оған №1 «Алтын Жұлдыз» тапсырылып «Халық қаһарманы» (Қазақстан Халық қаһарманы) атағы берілді.
1995
Отставкаға армия генералы атағымен шығып Республика Президентінің кеңесшісі болып жұмыс атқарды.
1971 - 1994
Бір неше рет Қазақстан Жоғары Кеңесінің депутаты болып сайланды. Отставкада жүріп «Казспецэкспорт» мемлекеттік мекемесінде кеңесші болып жұмыс істеді.